Wijsheid In Jou - Oefeningen

Het lezen van boeken of de artikelen op deze site kan helpen je begrip te verdiepen. Maar zorgen voor je ziel kun je niet alleen door je te voeden met theorie. Het is een manier van leven. Dus als je op zoek bent naar wat je concreet kunt doen op je oefenpad naar wijsheid, dan heb ik hier een aantal suggesties voor je.

Wijsheid zoals we het op deze website bedoelen, is niet alleen maar intellectueel. Het is evengoed fysiek, emotioneel, moreel, mystiek, enzovoort. En dat betekent onder andere dat theorie en boeken maar een deel van deze wijsheid kunnen bevorderen. Het vinden van je innerlijke bron van wijsheid, daar ruimte voor maken, daar sensitief voor worden, daarnaar handelen – dat vind je niet in theorie maar in allerlei soorten ervaringen. En voldoende zelfkennis om die ervaringen bij elkaar te brengen en op waarde te schatten.

Met onderstaande activiteiten kun je de rust en ruimte in jezelf vinden en je bron van wijsheid leren vinden. De activiteiten zijn stuk voor stuk niet ‘nieuw’. Maar misschien heb je ze zelf niet eerder zo nadrukkelijk in verband gezien met wijsheid en het vinden van het goede leven. Ik kan niet genoeg benadrukken hoeveel invloed het doen van deze activiteiten heeft op je rust en je wijsheid. Antwoorden op je vragen alleen maar expliciet en cognitief willen zoeken, is alsof je maar aan een knoop blijft trekken die alleen maar vaster komt te zitten. Door (letterlijk) in beweging te komen, krijg je ruimte, perspectief, werkt je onderbewuste in je voordeel en kun je de knoop ontwarren.

Klik de activiteiten hieronder open, om er een beschrijving van te lezen.

Meditatie

Om dichter bij je bron van wijsheid te komen, moet er vooral ruis worden uitgeschakeld. Dat doe je door de stilte te vinden: het loslaten van taal, concepten, overtuigingen en begeertes. De wijsheid vind je dan in de ruimte die er is rondom alles waar je normaal je aandacht op focust.

Een manier om daarin te oefenen, is meditatie. Ik bedoel daarmee geen ingewikkelde dingen. Gewoon met ademhalingsoefeningen die bewezen effectief zijn in de (psychologische en neuro-)wetenschap. Zitten op een plek waar je je rustig voelt en niet gestoord wordt, ogen dicht, eerste minuut bewust diep en rustig ademhalen, daarna blijven concentreren op je natuurlijke ademhaling, niet dagdromen maar eventuele gedachten die opkomen voorbij laten gaan en weer teruggaan naar de stilte. Je gedachten voorbij laten komen, er niet achteraan lopen, maar ze voorbij laten drijven als wolken. Span je niet in om ze te ‘negeren’, laat ze gewoon en keer terug naar je ademhaling.

Zit en vergeet. Dat is de kern.

Er zijn talloze andere manieren. Maar hoe ingewikkelder de instructies en hoe ‘fantasierijker’ allerlei visualisaties, hoe meer je je eigen illusies maakt. Je versterkt dan je ego en je begeerte om iets te worden of te ervaren. Niet nodig. Ademhalen, afstand creëren tot gevoelens en gedachten die altijd op gaan komen, meer niet. Niets verwachten, gewoon doen, vaker doen en je merkt verschil – ook wanneer je niet aan het mediteren bent. Soms voelt het fijn en gaat het vanzelf, andere keren ben je onrustig en ‘mislukt’ het voor je gevoel. Dat is niets anders dan een onderdeel van het proces, vertrouw daar maar op.

Je kunt beginnen met enkele keren per week. Misschien is voor jou een minuutje al heel wat. Anderen zeggen minstens 10 minuten. Anderen gaan uren door. Belangrijker is dat je begint met iets dat voor jou haalbaar is, en je van daaruit de tijd wat oprekt om te zien wat het doet.

Natuur

Alleen al het aanwezig zijn in een groene omgeving is positief voor je fysieke en mentale welzijn. Al is het maar een wandeling van 5 minuten – dat doet veel meer dan even ‘een moment voor jezelf’ op je telefoon of met Netflix. Het draagt bij aan betere nachtrust, betere concentratie, meer ontspanning. En het heeft zelfs effect op allerlei chronische ziekten. Daar hoef je niet eens veel voor te doen. Door er te zijn werkt het onbewust al op je door. Weer een mooie manier hoe de natuur door wuwei z’n werk doet. Er komen stoffen vrij in je hersenen waardoor je rustiger wordt en je beter voelt. De natuur is een groen medicijn.

Ook drukke steden hebben parken. Woon je aan de rand van een kleinere stad of dorp, dan is het nog makkelijker. Een wandeling met de hond, je kinderen, partner of een goede vriend of in je eentje. Of wanneer je telefonisch overlegt met een collega, met je oortjes in. Maar liever nog helemaal niks, hoor, zie en voel de omgeving gewoon even. Het groen werkt op je in, je ademt frissere lucht, ziet mensen die vrolijker zijn en misschien zelfs groeten, je beweegt, je hebt misschien een dieper gesprek dan normaal – zoveel goede effecten heeft het.

Doe het gewoon, ervaar zelf maar.

Nietsdoen

Dingen die je kunt doen nummer 3: niets doen..
Je leest het goed.

In naam van alles wat goed is, in vredesnaam: verveel je af en toe even. We vullen elk moment nog voordat we de kans krijgen om even echt niets te doen. Of het nu opruimen, denken aan werk, of schermtijd is. Met name deze laatste is hardnekkig, omdat het altijd en overal bereikbaar is. Als je ergens wacht of aan het reizen bent, pak je je telefoon. Als je thuis ‘een rustmomentje’ pakt hetzelfde, of je kijkt Netflix (of een andere streamingsdienst). Eigenlijk is er geen moment meer waarop je je echt even mag vervelen – en daar bewust van te genieten – totdat je op vakantie bent wellicht.

Ik ga wel eens op een stoel bij het raam zitten, aan de kant van de tuin. Of in de tuin zelf. Even helemaal niks. Kijken naar de natuur, luisteren welke geluiden er zijn, even diep ademen. Nergens aan denken, gewoon even ‘zijn’ is voldoende. En natuurlijk voel ik dan de neiging de telefoon te pakken, ergens over te piekeren of een lijstje te maken van alle dingen die ik eigenlijk zou moeten doen met die tijd. En ja dit klinkt heel zweverig. Ik krijg er zelf bijna de kriebels van. Maar het is zo waar. Het heeft niks met lui doen te maken. Passief op de bank hangen is echt anders dan even met je gedachten erbij actief genieten van niets doen.

Nietsdoen is heel belangrijk. We raken enorm overprikkeld van alle input de hele dag. Je hebt zo je focus op zintuigelijke zaken en de dingen die je begeert, dat je alle ruimte voor rust en bezinning afsluit. Door niets te doen, win je weer perspectief. Alsof je weer meer helicopterview krijgt en jezelf en je situatie opnieuw beziet. Want zelfs als je goede dingen doet zoals een boek lezen, mediteren of sporten, kun je enorm vanuit je ego en de drang naar productiviteit bezig zijn en het punt van het vinden van ‘wijsheid in jou’ volledig missen.

Even stoppen en nietsdoen, daarmee doe je eigenlijk het meest.

Vertragen

Bij stress (op werk) merk ik pas hoezeer het denken en het lichaam verbonden zijn. De stress lijkt in je hoofd te zitten, maar je voelt het ook in je lijf (als je oplet). En je voelt het niet alleen, je gaat lichamelijk ook anders doen. Gehaast lopen, krampachtige spanning, wiebelen, kromme rug achter de computer. Ook de andere elementen van je wijsheid worden beïnvloed: je emoties vliegen alle kanten op en kunnen minder goede wegwijzers worden, je morele oordeelsvermogen en je intuïtie laten je in de steek.

De werking is er ook andersom, dus van het lichaam naar het denken. Vertraag je lichaam, dan vertraag je de hyperactiviteit in je brein.

Als ik een drukke dag op het werk heb, merk ik dat ik heel gehaast van afspraak naar afspraak loop. Een soort snelwandelen. Ziet er heel productief uit. En je hebt haast! Soms denk ik op een helder moment: wat ben ik in hemelsnaam aan het doen? Dan vertraag ik mijn pas. Ik voel de drang, maar ik dwing mezelf even rustig aan te lopen. Die paar seconden die je misschien sneller bent als je gehaast loopt zijn maken je dag echt niet beter. Sterker nog, ik denk dat je meer waard bent in je volgende overleg als je die paar seconden je lichaam vertraagd hebt.

Als je lichamelijke snelheid van bewegingen direct nodig is voor de productie van je werk (je bent bakker, stratenmaker, productiemedewerker, klusser) dan geldt het nog steeds. Liever doelgericht en doortastend goed werken dan gehaast en met fouten.

Ik merk zelf dat ik, ook al is het druk, dan vrolijker en zorgelozer word en het werk echt wel af komt. Wees je bewust van de link tussen lichaam en geest: het is tweerichtingsverkeer.

Sporten

Je kent de uitdrukking ‘een gezonde geest in een gezond lichaam’ misschien wel. Sporten (iets dat past bij wat binnen jouw fysieke mogelijkheden ligt) is goed voor meer dingen dan of je van de zomer in je zwemboek of badpak past.

Je voelt je fitter en meer in contact met je lichaam (wat, zoals je weet, een bron van wijsheid is).
Je voelt dat je iets hebt overwonnen en bereikt, als je je ertoe hebt kunnen zetten om te sporten.
Je bent gezonder en wordt dus minder afgeleid door ongemakken en moeheid.
Je laat stress los zonder daar bewust mee bezig te zijn.
Je hebt een moment buiten je normale werk-privé kring (bijvoorbeeld in de natuur, of in een groepsles van de sportschool).
Je bent meer tevreden over jezelf dan wanneer je die tijd had gespendeerd aan een minder goede gewoonte.
Je verdiept je filosofische begrip van bijvoorbeeld het Stoïcisme, als je bewust de relatie legt tussen je sport waarin je ongemak, angst. weerstand, pijn en verkeerde indrukken overwint en de filosofische principes.

Onderschat al deze dingen niet, in je zoektocht naar wijsheid en balans in je leven.

Telefoonbeperking

De tijd op je telefoon, eigenlijk niet iets in het rijtje om te doen, maar om te laten. Dat je niet tegen de verleiding opgewassen bent is niet gek. Want de piek van al onze psychologische, neurologische en technische kennis heeft zich gericht op het ontwikkelen van dit apparaat. Het is speciaal ontworpen om al je ‘psychologische knopjes van verslaving en beloning’ te bespelen, zonder dat je je er bewust van bent. Wat door evolutie in je brein gegroeid is, wordt door dit kleine apparaatje ‘gehackt’.

Ik heb dagen waarop ik gedachteloos mijn iPhone uit mijn broekzak haal en er teveel tijd aan besteed, of neerplof na een drukke dag en wegduik in de reels van insta en tiktok, het nieuws, linkedin, reddit enzovoort. Het kost me soms zelfs aandacht voor mijn vrouw en kinderen (wat erg!) en gaat ten koste van aandacht voor echte ontspanning. Niet alleen drukt het alle verkeerde knopjes bij je in (meer stress, meer verslaving, meer schermtijd voor je ogen, meer overprikkeling van je hersenen), ook kost het je de tijd die je ander had kunnen besteden aan de andere activiteiten in deze lijst.

Ik merk echt verschil met dagen waarop ik minder op mijn telefoon zit. Ik heb wat verslavende apps onder ‘schermtijd’ geplaatst, waardoor ze gezamenlijk niet meer dan 15 minuten van mijn dag mogen hebben. Dat gaat soms goed, soms niet. Maar als het lukt, ben ik meer aanwezig en valt me pas op hoe snel ik anders mijn telefoon zou pakken. Elk moment voordat er maar een ‘verloren’ moment kan zijn, ik even niets doe of weer even kan voelen hoe het is om me te vervelen, wordt afgenomen door de telefoon. En daarmee leren we echt een enorm belangrijke eigenschap van nietsdoen af.

Koudetraining

Deze activiteit staat in het rijtje der dingen die ik niet snel doe. Ik heb er soms een oordeel bij als bepaalde types dit soort ‘extremen’ opzoeken. Toch heb ik me laatst ingeschreven voor een Stoïcijnse training waarbij ook een Wim Hof instructeur aanwezig is en we het ijsbad in gaan. Sindsdien, al voor ik ben geweest, is er een knop om gegaan. Wetend dat het komt, douche ik sindsdien koud af. Dat lukte me nooit, ik zette de knop zo’n beetje op 40% en dan ging ik al bijna hyperventileren. Nu ik wist dat het echt gaat gebeuren, gaat de thermostaatknop helemaal naar 0% en douche ik zo een minuutje koud af.

Waarom, vraag je? Twee redenen.

Ten eerste het directe lichamelijke effect. Het is even vervelend, op een gegeven moment went het en als ik eronder vandaan stap voel ik me energiek, ik heb het niet koud (de badkamer is warmer dan het water waaronder ik vandaan kom) en ik voel me trots. Er schijnen nog allemaal gezondheidseffecten te zijn, al is dat niet keihard bewezen.
Ten tweede de verbinding tussen lichaam en filosofie. Het is makkelijk om Stoïcijns te zeggen dat niet de dingen zelf goed of slecht zijn, maar dat onze gedachten en interpretaties ze zo maken. Ga in ijskoud water zitten en kijk maar eens, of je dat principe heel praktisch kan toepassen. En dat kan natuurlijk ook op andere manieren, bijvoorbeeld het laatste stukje hardlopen of iets anders waar je tegenop ziet. Maar op deze manier wordt zo’n theorie een geleefde praktijk.

Zowel het lichamelijke als filosofische effect ervan, helpt mij om ongemakken en tegenslagen in het dagelijks te boven te komen. En het is een ‘bewijs’ voor mezelf, dat filosofie geleefd kan worden.

Handvaardigheid

Lichamelijke vaardigheid kan net als sporten of koudetraining een manier zijn om filosofische principes te ervaren. Denk maar eens aan het Taoïstische verhaal van kok Ding, in het groene kader in dit artikel (aan het einde van hoofdstuk 3). Ook geeft het een gevoel van voldoening en trots, als het lukt.

Door vaardigheid met je handen kun je daarnaast in een staat van ‘flow’ komen. Lichaam, geest, vaardigheid en creativiteit smelten samen. Door die versmelting vaker te bereiken, vergroot je de kans dat je die kanten van jezelf in andere situaties ook samengaan. Net zoals dat je door meditatie kalmte kunt ervaren, ook nadat je van je meditatiekussen bent opgestaan.

En het is een goed stukje ontspanning, mits je jezelf niet gaat frustreren als het niet gaat zoals je wilt. Maar als je uren per dag tijd hebt voor je telefoon, moet je dan eens voorstellen hoe goed je zou kunnen zijn in je hobby als je die tijd daarin zou investeren.

Zelf doe ik onder andere aan houtsnijden en aquarellen, zoals je hier kunt zien.

Dialoog

Samen weet je meer. Anderen kunnen een spiegel voor je zijn, omdat je wordt geconfronteerd met wat zij van jou zien en je kunnen bevragen op je overtuigingen. En andersom. Je kunt van andere mensen veel leren; wijsheid zit niet alleen in jou, maar ook in hen.

Oplettend, luisterend een dialoog aan gaan kan je met iedereen doen. Je hoeft niet te wachten op een groepje ‘gelijkgestemden’, daar is weinig aan. Maar in het praatje met een onbekende, of met een familielid, of iemand op je werk, wie weet wat eruit komt! En denk vooral eens aan kinderen, die wijzer zijn dan de meeste volwassenen.

Ga gesprekken eens met wat meer aandacht aan, met een houding die de mogelijkheid toestaat, dat de ander misschien wel iets weet wat jij niet weet.

De waarheid spreken

De waarheid spreken (of in elk geval ‘niet liegen’) is misschien een wat gekke in dit rijtje. Misschien vind je het een open deur: natuurlijk is het de bedoeling dat je de waarheid spreekt. Of misschien zie je het niet zo als een oefening die helpt op weg naar wijsheid, zoals de rest van het rijtje.

Vraag jezelf maar eens af hoe vaak je écht de waarheid spreekt. Van alles wat je zegt op een dag, wat is ontkenning of vermijding? “Alles goed? Ja met jou?”. “Waar denk je aan? Oh, niks.” Hoeveel zeg je vanuit je rol op het werk, terwijl het niet 100% je persoonlijke waarheid is? Denk aan verkopen, denk aan adviseren, managen, enzovoort. Het is geen liegen, maar ook niet per se de waarheid zoals je die echt voelt.
En dieper, hoe eerlijk ben je naar jezelf, over je eigen levensverhaal en het zelfbeeld dat je hebt? Hoeveel onderzoek heb je gedaan naar je eigen waarden? Weet je waarom je de dingen vindt die je zegt? Of verkoop je jezelf leugens over je eigen leven en je Zelf?

Ik zie mezelf als eerlijk, maar moet bekennen dat er genoeg dingen zijn die ik zeg, die ‘horen’ vanuit je professionele rol, of uit een soort ‘groepsdruk’ in een overleg, of de ongeschreven regels van sociale interactie. Iets wat ik steeds meer bewust probeer te doen is teruggaan naar mijn innerlijke stem. Socrates zou zeggen: mijn daemon. Echt luisteren naar wat volgens jou de waarheid is, waar je niets aan kunt doen maar je weet dat het zo is. Spreek het wat meer uit, met zo weinig mogelijk pretenties als je kunt.

Boeken lezen

Hoe kan het ook anders. Bij wijsheid en filosofie hoort natuurlijk lezen. Maar hij staat als laatste in dit rijtje, omdat het het minst onderscheidend is als activiteit. Het doel van deze pagina is nu juist om je andere dingen te laten doen.

Door lezen doe je kennis en inzichten op, kun je leren over jezelf of over filosofie of je religie. En dat kan ook door het lezen van fictie (misschien doe je daarin nog wel meer wijsheid op dan in droge leesstof). En daarbij is lezen voor je lichaam en geest een betere activiteit dan telefoon of televisie. Je komt meer tot rust en spreekt meer verbeelding in je brein aan.

Hou het alleen niet bij lezen, combineer het met de rest van deze lijst.

Als je alle bovenstaande dingen doet, krijg je het nog druk. Kies er dus de dingen uit die voor jou werken en hou het vooral een beetje realistisch en ontspannen. Want ik kan zelf zomaar een moment met mijn kinderen missen, omdat ik in mijn hoofd bezig ben met deze site en de doelen die ik daarmee nastreef. Waarmee ik dus precies niet doe waar het om gaat, op het moment dat het ertoe doet. Stop af en toe dus om bezig te zijn met je wijsheid. Het is een mooi streven, maar net zoals gras vanzelf groeit en je er niet 24/7 je focus aan hoeft te geven, geldt dat ook voor de wijsheid in jou.

Als laatste: iedere persoon is anders. Ieder oefenpad is anders. Op basis van jouw talenten, karakter en andere eigenschappen passen sommige van deze activiteiten beter bij je dan andere. De inhoud van jouw wijsheid en de concrete weg naar jouw wijsheid is anders dan die van mij. Het kan zelfs betekenen dat je al bovenstaande dingen al van nature doet en daarmee juist wat van de meer ‘oppervlakkige’ ervaringen van het leven mist – die heb je namelijk óók nodig om connectie te houden met je omgeving. Wijsheid vinden in een hutje op de hei is eenvoudig. Wijsheid vinden in een vol leven in verbinding met anderen is moeilijk – maar de moeite waard.

Heb jij nog heel andere tips en ervaringen om te delen? Vertel ons wat jij concreet doet in je oefenpad naar wijsheid. Neem contact met me op zodat ik er een toevoeg, of doe een voorstel om er een gastblog over te schrijven!